Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo lần 2 về tài chính y tế hướng tới bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân diễn ra từ ngày 27 - 28/11, PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Tiến - Bộ trưởng Bộ Y tế cho rằng, đổi mới cơ chế tài chính hướng đến việc bệnh viện thực hiện tự chủ toàn phần hoặc một phần. Tuy nhiên, cần có cơ chế hợp lý để giảm tỷ lệ tự chi trả từ tiền túi của người bệnh, mà giải pháp tốt nhất là tiến đến bảo hiểm y tế toàn dân…
Hai mặt của tự chủ tài chính BV công
Theo PGS.TS. Phạm Lê Tuấn - Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ Y tế, năm 2010, tỷ lệ chi cho y tế là 9,14% ngân sách; chi y tế bình quân đầu người tăng khá nhanh, từ mức 21USD (năm 2000) lên 75USD (năm 2009) và ước tính năm 2010 là 85USD. Đáng chú ý là nguồn chi công từ BHYT chiếm tỷ trọng từ 8,75% (năm 2005) đã tăng lên gần 18% (năm 2009) và gần đây có thể cao hơn. Đến nay, hầu hết các BV Trung ương và khoảng 70% số BV tuyến tỉnh, huyện đã thực hiện tự chủ ở các mức độ khác nhau.
Qua quá trình tự chủ, nguồn thu sự nghiệp của các BV tăng nhanh, chiếm tỷ lệ cao và tạo cơ sở giảm dần việc cấp kinh phí của Nhà nước cho BV. Đặc biệt, thu nhập của cán bộ y tế BV công tăng đáng kể, bình quân ở các BV tự chủ toàn phần (tự chủ từ tài chính, nhân lực...) cao gấp 2 hay 3 lần so với lương. Đáng chú ý, với các BV tự chủ, để tăng thu nhập, BV đã thực hiện mở rộng các dịch vụ KCB theo yêu cầu, KCB chất lượng cao, hay liên doanh, liên kết để lắp đặt thêm thiết bị y tế hiện đại nhằm tăng cường dịch vụ y tế. Theo đánh giá của một số chuyên gia y tế của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, các BV tự chủ với việc mở rộng các dịch vụ KCB và liên doanh liên kết với tư nhân, hay nước ngoài... là biện pháp “tự cứu mình” khi kinh tế khó khăn. Đồng thời cũng giúp người bệnh được hưởng lợi nhiều hơn, nhất là với những người có khả năng chi trả. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt “được”, các chuyên gia cũng cho rằng, vấn đề này hiện cũng đang bộc lộ nhiều mặt trái. Theo ý kiến của PGS.TS. Phạm Lê Tuấn, tư nhân đầu tư vào BV công để cung ứng dịch vụ tư thì các khoa KCB dễ trở thành “sân sau” của BV công, dẫn tới tiêu cực như: sử dụng cơ sở vật chất, nhân lực “công” cho các hoạt động “tư”. Chính vì thế, trước những nguy cơ này, Bộ Y tế đã yêu cầu các BV chấn chỉnh kịp thời những thiếu sót như: nghiêm cấm việc lạm dụng các dịch vụ để tận thu, hạn chế việc đầu tư kiểu góp vốn dưới mọi hình thức.
Là người “gác cổng” lĩnh vực tài chính y tế của ngành y tế, PGS.TS. Phạm Lê Tuấn rất thẳng thắn cho rằng, bên cạnh những tiến bộ đã đạt được, vấn đề tài chính y tế còn có một số tồn tại như: nguồn lực tài chính chi cho y tế còn hạn hẹp, đầu tư công cho y tế ở Việt Nam chỉ 75USD/người/năm, bằng... 1/20 so với Singapore, bằng 1/2 so với Thái Lan, mức tăng ngân sách nhà nước chưa đủ đáp ứng được các yêu cầu chi tiêu cơ bản, trong đó chi thường xuyên tại trạm y tế xã và chi trả cho nhân viên y tế thôn bản quá thấp; cơ chế phân bổ còn bất cập và hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính chưa cao. Bên cạnh đó, các phương thức chi trả cho cơ sở cung ứng dịch vụ y tế ở Việt Nam còn rất lạc hậu. Ngân sách nhà nước cấp cho các BV, cơ sở y tế công lập theo dòng ngân sách chủ yếu dựa theo tiêu chí đầu vào...
BHYT - Giải pháp quan trọng để tiến tới công bằng trong chăm sóc sức khỏe
Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, hiện nay chi phí cho y tế từ tiền túi của người dân vẫn ở mức rất cao, lên tới 49% tổng chi y tế. Trong khi đó, nhiều nước ở trong khu vực tỷ lệ này chỉ 30%, thậm chí ở một số nước phát triển tỷ lệ này chỉ khoảng 20%. Thực tế này đang dẫn tới sự mất công bằng trong chăm sóc sức khỏe cho người dân, nhiều người bệnh ở bệnh viện tuyến dưới đổ dồn lên BV tỉnh, TW để có chất lượng dịch vụ y tế tốt hơn, dẫn tới tình trạng quá tải ở các BV tuyến trên. “Do đó, hiện nay chúng ta đang phấn đấu giảm tỷ lệ này xuống 40% vào năm 2020, trong đó để thực hiện được mục tiêu này thì phải đẩy nhanh việc thực hiện BHYT để tiến tới BHYT toàn dân”- Bộ trưởng nhấn mạnh.
Cùng quan điểm với Bộ trưởng Bộ Y tế, TS. Takeshi Kasai, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho rằng BHYT là giải pháp quan trọng để tiến tới công bằng trong chăm sóc sức khỏe, cũng như là tầm nhìn phát triển của hệ thống y tế của tất cả các quốc gia. Bởi lẽ hằng năm, toàn cầu có hàng trăm triệu người phải đối mặt với các vấn đề về bệnh tật, dịch bệnh do khó khăn về tài chính chi trả cho dịch vụ y tế. TS. Takeshi Kasai cho rằng, đối với Việt Nam, để thực hiện được BHYT toàn dân đòi hỏi phải có một hệ thống y tế và tài chính y tế vận hành rõ ràng và minh bạch.
Thái Bình