 Đau giữa hai vai là dấu hiệu đặc trưng của hội chứng tim - cổ. |
Hội chứng cổ - tim
Đó là cơn đau thắt tim do thoái hóa cột sống cổ. Nhiều tác giả gọi là hội chứng cổ - ngực, các tác giả khác còn gọi là cơn đau thắt tim do cổ. Gunther và Sampson là những người đầu tiên mô tả về hội chứng đau âm ỉ ở vùng tim trong bệnh lý cột sống cổ. Tiếp sau đó, nhiều tác giả đã chứng minh sự tồn tại của các rối loạn tim hoặc đau vùng ngực trên trong sụn thoái hóa cột sống cổ. Những thay đổi bệnh lý của các hạch giao cảm cổ có thể do thoái hóa cột sống có thể ảnh hưởng đến sự chi phối thần kinh ở tim qua dây thần kinh tim. Ngoài ra, dây phế vị (dây thần kinh sọ não số X) và dây thiệt - hầu cũng đi qua đám rối thần kinh tim nông và sâu. GS. Yumashev đã gặp 170 trường hợp hội chứng cổ - tim, trong đó có 32 trường hợp được chuyển từ khoa nội sang.
Khi bị hội chứng cổ - tim, người bệnh có cảm giác đau như đè nén, như khoan ở toàn bộ vùng tim hoặc sau xương ức. Cơn đau kéo dài từ 60 - 90 phút. Có bệnh nhân khởi phát đau ở vùng tim, có bệnh nhân có cơn co giật, được báo trước bằng đau ở vùng vai, đặc biệt ở khu vực giữa hai xương bả vai (vùng lưng). Đặc trưng là triệu chứng đau ở vùng tim tăng lên khi cử động đầu hoặc nâng một cánh tay lên hoặc ho. Rối loạn cảm giác kiểu nửa áo khoác chỉ thấy ở ít bệnh nhân. Trong cơn đau vùng tim, đa số bệnh nhân phàn nàn về các triệu chứng đánh trống ngực, nhịp tim nhanh và ngoại tâm thu. Trên điện tâm đồ không có những biến đổi đặc hiệu của thiếu máu cơ tim. Chụp Xquang cột sống cổ đều có biểu hiện thoái hóa.
Phân biệt hội chứng cổ - tim và cơn co thắt ngực
Trong hội chứng cổ - tim, bệnh nhân thấy đau khu trú ở vùng trên vai và giữa hai xương bả vai lan tới vùng tim, kéo dài tới 2 giờ/1 cơn. Biểu hiện này đau tăng lên khi cử động tay hoặc ho nhưng không xuất hiện đau khi đi bộ lâu kèm theo các triệu chứng khác của hội chứng cổ đầu do thoái hóa cột sống cổ. Trường hợp có cảm giác lo âu, sợ chết rất hiếm gặp. Các xét nghiệm điện tim, thân nhiệt, bạch cầu bình thường. Điều trị đặc hiệu bằng nitroglycérine không hiệu quả nhưng nếu dùng phác đồ điều trị hội chứng cổ đầu lại có hiệu quả. Trong khi đó, cơn co thắt ngực hoàn toàn có những biểu hiện ngược lại. Ở người bệnh bị cơn co thắt ngực thường đau thắt tại vùng xương ức lan tới tay trái và xương bả vai trong khoảng thời gian từ 5 - 30 phút. Khi cử động tay hoặc ho, đau không tăng nhưng khi đi bộ lâu thì đau tăng mạnh, không kèm theo các triệu chứng khác của hội chứng cổ đầu do thoái hóa cột sống cổ. Ngoài ra, người bệnh có cơn co thắt ngực còn biểu hiện đặc trưng bởi cảm giác lo âu, sợ chết, các xét nghiệm về điện tim, thân nhiệt, bạch cầu đều có sự thay đổi. Điều trị đặc hiệu bằng nitroglycérine có hiệu quả trong khi không đáp ứng với phác đồ điều trị hội chứng cổ đầu.
Trên thực tế lâm sàng, nói chung ở các tuyến y tế cơ sở rất khó phân biệt được hai hội chứng này. Do đó, trước hết phải nghĩ tới mối đe dọa nhồi máu cơ tim nên phải xử trí cấp cứu nhanh. Còn chẩn đoán được hội chứng là chẩn đoán loại trừ sau khi điều trị theo hướng thiếu máu cơ tim không hiệu quả. Tiếp theo cần xác định mức độ thoái hóa cột sống cổ và điều trị dự phòng tái phát.
 Thoái hóa cột sống cổ gây hội chứng tim - cổ. |
Hội chứng tủy sống - cổ
Nói chung, hội chứng tủy sống - cổ do thoái hóa cột sống cổ gây hậu quả rất nặng nề. Phần lớn trường hợp khối lồi hay thoát vị đĩa đệm và các chồi xương phát triển theo hướng ra bên hoặc sau - bên. Chỉ trong các trường hợp ngoại lệ, đĩa đệm mới lồi ra theo hướng trung tâm hoặc cạnh - trung tâm thì mới gây chèn ép tủy. Các biểu hiện lâm sàng thường gặp là: chủ yếu xuất hiện ở hai chi dưới, tăng phản xạ gân xương, phản xạ bệnh lý bó tháp dương tính hoặc rối loạn cảm giác kiểu phân ly. Liệt nửa người hay liệt cứng (liệt hai chân) cũng có thể xảy ra. Trong giai đoạn quá độ chuyển sang mạn tính, bệnh nhân bị rối loạn dáng đi và dẫn đến mất điều hòa vận động (thất điều). Tổn thương tủy sống do thoát vị đĩa đệm cột sống cổ có đặc điểm là xuất hiện từ từ với ít hoặc nhiều hội chứng không đặc hiệu. Bệnh thường được phát hiện muộn. Chẩn đoán được xác định bằng chụp tủy, chụp cắt lớp vi tính hay chụp cộng hưởng từ và loại trừ u tủy cổ. Về điều trị, chỉ có chỉ định phẫu thuật mới mang lại kết quả tốt với điều kiện phải được xử trí sớm.
Hội chứng cổ - túi mật
Cũng như hội chứng tim, hội chứng túi mật trong thoái hóa cột sống cổ đã được nhiều tác giả giải thích bằng cơ chế phản xạ và do nguồn gốc rối loạn thần kinh thực vật ở khu vực cổ.
PGS. Vũ Quang Bích