Chứng thận dương hư thủy tràn lan là do thận dương hư suy, khí hóa của bàng quang mất chức năng, làm cho thủy thấp đọng lại, phần nhiều do ốm lâu ngày chăm sóc không chu đáo hoặc thể trạng vốn hư yếu. Làm thận dương hư hao mà sinh ra bệnh.
Biểu hiện: tiểu tiện ít, phù thũng từ lưng trở xuống, hai chân phù nặng hơn. Ấn vào ngập ngón tay, sợ lạnh, chân tay lạnh, lưng gối mỏi lạnh, bụng trướng đầy, lưỡi nhợt bệu, có vết răng, rêu lưỡi trắng trơn. Mạch trầm trì. Chứng thận dương hư thủy tràn lan, thường gặp trong các thể thủy thũng và đàm ẩm. Tuỳ thể mà dùng bài thuốc thích hợp.
Thận dương hư dẫn đến chứng thủy thũng:
Biểu hiện: phù thũng toàn thân, từ lưng trở xuống nặng hơn, ấn vào ngập ngón tay, chất lưỡi non bệu…
Bài thuốc: phục linh 12g, bạch thược 12g, sinh khương 12g, bạch truật 8g, hắc phụ tử chế 8g.
Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia giảm cho phù hợp. Ngày 1 thang sắc uống 3 lần trong ngày. Bài thuốc có tác dụng ôn thận làm ấm phần dương, hóa khí hành thủy.
Bạch truật.
Chứng thận dương hư sinh ra bệnh đàm ẩm:
Biểu hiện ngực sườn nghẽn đầy, vùng bụng có tiếng nước óc ách, khạc, nôn ra đờm giải và nước trong, bụng dưới căng tức dưới rốn rung động, tiểu tiện không lợi, rêu lưỡi xạm nhớt, mạch huyền hoạt.
Bài thuốc: Kim quĩ thận khí hoàn phối hợp với bài Ngũ linh tán.
Kim quĩ thận khí hoàn gồm: hoài sơn 16g, đan bì 8g, ngưu tất 8g, ngũ vị tử 12g, phụ tử chế 12g, phục linh 12g, quế chi 8g, sơn thù 6g, thục địa 12g, trạch tả 12g, xa tiền tử12g.
Bài Ngũ linh tán: quế chi 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, trạch tả 12g trư linh 18g. Ngày 1 thang, sắc uống 3 lần trong ngày, trước khi ăn, uống khi thuốc còn ấm. Tùy chứng có thể gia giảm cho thích hợp. Bài thuốc có tác dụng ôn dương lợi thủy.