Ngoại cảm (cảm mạo) mà âm hư thường gặp cả người lớn và trẻ em. Y học cổ truyền gọi chứng ngoại cảm phong hàn âm huyết hư. Người bệnh biểu hiện cảm nóng hâm hấp sợ lạnh, đau đầu nhức mỏi, đau họng, sổ mũi nghẹt mũi, miệng khô, không ra mồ hôi hoặc có mồ hôi nhiều, dễ nóng dễ lạnh có khi nóng bứt rứt, tâm phiền.
Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu do âm huyết hư, hay ăn cay nóng khiến âm hư nội nhiệt mà bị ngoại hàn tà xâm nhiễm sinh bệnh. Sách cho rằng “vong huyết kỵ hãn”, nghĩa là người âm huyết hư cấm phát hãn, nếu giải biểu cho ra mồ hôi nhiều làm mất chân âm, tân dịch. Vì vậy, trường hợp này vừa giải biểu nhẹ vừa dưỡng huyết. Dưới đây là bài thuốc thường dùng chữa chứng này:
Nếu mới bị ngoại cảm mà nóng hâm hấp, sợ gió, đau đầu: dùng bài Thông bạch thất vị ẩm (Ngoại thai bí yếu) gia giảm: thông bạch 20g, cát căn 16g, đậu xị 20g, mạch môn 12g, thục địa 18g, sinh khương 6g, đại táo 12g, chích thảo 6g. Sắc uống, trẻ em nhỏ dùng liều ½ hoặc ít hơn. Công dụng: dưỡng huyết phát biểu. Chủ trị ngoại cảm mà âm huyết hư, người gầy gò bị ngoại cảm phong hàn, người do mất máu (thổ huyết tiện huyết) mà bị cảm lạnh…
Gia giảm: nếu nghẹt mũi, sổ mũi, gia tô diệp 12g, kinh giới 12g; nóng sốt ho đau họng nhiều, gia hoàng cầm 12g, kim ngân 12g; đau đầu vùng trán do hàn, gia bạch chỉ 12g, xuyên khung 12g; nếu lúc nóng lúc lạnh, gia quế chi 12g, bạch thược 14g; ho, đại tiện táo, gia hạnh nhân 12g.
Chống chỉ định: người mắc chứng ngoại cảm nội đàm thấp gây ho, đờm dãi nhiều, bụng đầy.
Cát căn (củ sắn dây).
Nếu cảm sốt âm hư mà nhức mỏi nhiều: dùng bài Trình thị giải cát giải cơ gia giảm: sài hồ 12g, cát căn 14g, cam thảo 6g, bạch thược 16g, hoàng cầm 12g, tri mẫu 12g, sinh địa 20g, đơn bì 12g, bối mẫu 12g, đạm trúc diệp 16g. Tác dụng: Giải cơ thanh nhiệt, dưỡng âm. Trị người gầy huyết hư bị ngoại cảm phong nhiệt, cảm sốt đau đầu, miệng khô khát, ho khan, tâm phiền, khó ngủ, chữa cảm cúm, cảm sốt đau đầu, đau mình mẩy…
Gia giảm: Nếu xuất huyết, gia ngó sen 16g; đau đầu, gia bạch chỉ 12g, xuyên khung 12g; nếu lúc nóng lúc lạnh, gia quế chi 12g, bạch thược 14g.
Chống chỉ định: người mắc chứng ngoại cảm phong hàn, ho đờm dãi nhiều, bụng đầy, da xanh.
Nếu cảm sốt âm hư mà đau họng nhiều, dùng bài Dưỡng âm thanh phế thang (trùng lâu ngọc hồ) gia giảm: sinh địa 20g, huyền sâm 16g, xích thược 12g, mạch môn 16g, đơn bì 16g, bối mẫu 12g, bạc hà 8g, cam thảo 8g, sinh khương 12g, cát căn 14g. Sắc uống, trẻ em nhỏ dùng liều ½ hoặc ít hơn.
Tác dụng: Dưỡng âm thanh phế, mát huyết giải độc. Trị chứng họng sưng đau, viêm amidan cấp, bạch hầu có triệu chứng sốt, phế âm hư.
Gia giảm: Nếu ho, đau họng nhiều, gia kim ngân hoa 12g, liên kiều 12g; ho khan phế nhiệt, gia tang diệp 12g hoặc tang bạch bì 12g; đau họng, gia huyền sâm 12g.
Chống chỉ định: người mắc chứng cảm sợ lạnh, ho đờm dãi nhiều, bụng đầy, da xanh tái.