Sự xâm nhập của các dị nguyên có thể theo nhiều đường khác nhau như đường hô hấp (do hít phải), đường tiêu hóa (do ăn uống), đường máu (do tiêm chích, côn trùng đốt) và phần nhiều qua đường da do tiếp xúc. Khi bị xâm nhập, lập tức trong cơ thể xuất hiện phản ứng kháng nguyên - kháng thể và một chất trung gian sinh học histamin được phóng thích khỏi các tế bào dưới dạng tự do. Chính chất này đã gây nên hiện tượng dị ứng làm mẩn ngứa, nổi mề đay, ban đỏ, phù nề, hắt hơi, sổ mũi, co thắt phế quản…
Trong đông y, nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh, ngoài sự xâm nhập của các chất lạ vào trong cơ thể còn do nhiễm ngoại tà hoặc thời khí ôn dịch làm cho cơ thể bị phong nhiệt, phong hàn, phong thấp, phong thấp nhiệt... mà gây ra uất kết ở da, bắp thịt. Mặt khác, do quá trình chuyển hóa, hoạt động của các tạng phủ thiếu điều độ, chẳng hạn can, phế, vị nhiệt, tỳ thấp quá thịnh, âm huyết bất túc, huyết hư, huyết trệ mà sinh phong ngứa.
Như vậy, có rất nhiều nguyên nhân gây dị ứng, để điều trị dị ứng, điều quan trọng là xác định được nguyên nhân và loại trừ “dị nguyên”. Có rất nhiều bài thuốc chữa dị ứng thường dùng theo các nhóm sau:
Nhóm thuốc thanh nhiệt lương huyết: rau má, bản lam căn, rễ cỏ tranh, kim ngân, liên kiều, cúc hoa, ké đầu ngựa ,tân di, đan bì, phù bình, sinh địa… Đồng thời phối hợp với thuốc khu phong trừ thấp như phòng phong, kinh giới, hy thiêm, bạch linh, bạch truật…
Nhóm trừ thấp tiêu đàm: bạch linh, bạch truật, bán hạ, ý dĩ, nhân trần, hy thiêm, má đề, ngưu tất, thổ phục linh…
Ngoài ra cần các nhóm thuốc hoạt huyết, bổ huyết như đan sâm, đương qui, hoàng kỳ, xích thược, huyết dụ …
Thảo quyết minh, vị thuốc trị dị ứng
Người cao tuổi bị sẩn ngứa có thể dùng bài thuốc: phòng phong 12g, kinh giới 12g, kim ngân 16g, liên kiều 12g, thảo quyết minh 20g, sắc uống.
Chữa sốt phát ban đỏ dùng bài : đan bì 12g, huyền sâm 12g, sinh địa 12g, mạch môn 12g, cát cánh12g, kim ngân hoa 16g, bản lam căn 12g,đan sâm 16g, đương quy 12g, cát căn 20g, sắc uống, ngày một thang.