Ngày 23/06/2016 vừa qua đã đi vào lịch sử châu Âu với cuộc trưng cầu ý dân về việc “Đi hay Ở” Liên minh châu Âu (EU) diễn ra tại Anh. Với những người ủng hộ kịch bản Brexit - tức là nước Anh rời khỏi EU, đây đã trở thành một ngày Độc lập của người dân Anh. Thế nhưng ngược lại, ngày 23/6 đã trở thành một ngày tồi tệ nhất, một cơn chấn động lịch sử của nước Anh và của cả châu Âu.
* Lựa chọn bất ngờ của cử tri
Theo kết quả kiểm phiếu chính thức công bố lúc 13 giờ ngày 24/6 (giờ Việt Nam), 51,9% cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ Anh rời khỏi EU (gọi là Brexit), trong khi chỉ có 48,1% cử tri bỏ phiếu giữ Anh ở lại EU. Ngay sau khi có kết quả, Thủ tướng Anh David Cameron đã tuyên bố từ chức. Phát biểu với giới báo chí, ông Cameron không giấu được sự thất vọng và buồn bã khi tuyên bố, ông nhận thấy không còn phù hợp để lãnh đạo đất nước trong giai đoạn mới. Mặc dù không công bố cụ thể thời điểm từ chức nhưng Thủ tướng Anh cho biết, nước Anh sẽ có nhà lãnh đạo mới khi đảng Bảo thủ tiến hành hội nghị thường niên vào tháng 10 tới.
Thủ tướng Anh David Cameron và “canh bạc chính trị thất bại” đã đẩy cả nước Anh và Liên minh châu Âu vào một giai đoạn đầy khó khăn, thách thức (Nguồn: Reuters)
Trước đó, thủ lĩnh đảng Độc lập Vương quốc Anh (UKIP) chủ trương phản đối EU, ông Nigel Farage cũng đã tuyên bố, Thủ tướng Cameron phải từ chức sau khi chiến dịch vận động kêu gọi Anh ở lại EU của nhà lãnh đạo này thất bại. Ông Farage đồng thời khẳng định, kết quả cuộc trưng cầu ý dân là chiến thắng dành cho người dân Anh, những cộng đồng dân cư đang chán nản với chính sách hiện nay của chính phủ Anh.
* Cộng đồng phản ứng
Sau khi người Anh bỏ phiếu quyết định rời khỏi EU, các nhà lãnh đạo châu Âu đã bắt đầu đưa ra những phản ứng. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk tuyên bố, EU quyết tâm thể hiện sự đoàn kết sau sự kiện này. Ông Tusk tuyên bố: “Đây là thời khắc lịch sử nhưng chắc chắn không phải thời khắc của những phản ứng kích động”. Còn Chủ tịch Nghị viện châu Âu Martin Schulz hy vọng sẽ không có phản ứng dây truyền trong EU, đồng thời cho rằng các nước khác sẽ không lựa chọn đi theo con đường nguy hiểm của Anh.
Về phía các nước châu Âu, Thủ tướng Đức Angela Merkel lên tiếng thừa nhận rằng, đây thực sự là một cú sốc lớn và đòn giáng mạnh vào châu Âu. Tuy nhiên, bà cảnh báo rằng các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu khác nên tránh đưa ra những kết luận vội vàng bởi vì điều này sẽ làm tăng nguy cơ chia rẽ sâu sắc trong châu Âu. Về phía Mỹ, Tổng thống Barack Obama tuyên bố, ông tôn trọng quyết định của người dân Anh, đồng thời khẳng định cả Anh và EU sẽ vẫn là những đối tác “không thể thiếu” của Mỹ. Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho rằng, Brexit ảnh hưởng cả tiêu cực lẫn tích cực đối với Nga cũng như thế giới. Tuy nhiên, tình hình sẽ tự điều chỉnh và Nga sẽ điều chỉnh chính sách kinh tế của mình nếu cần thiết.
Gần như ngay lập tức, việc người dân Anh bỏ phiếu rời khỏi EU đã tạo nên cú sốc lớn trên toàn bộ hệ thống tài chính châu Âu và thế giới. Tại Anh, đồng bảng rơi xuống mức thấp nhất kể từ năm 1985. Các thị trường chứng khoán chính của châu Âu đều sụt giảm ngay khi mở cửa ngày 24/6, như London, Franfurt… đều giảm từ 9-10%; chỉ số Eurostoxx 50 phản ánh các giá trị lớn của châu Âu, chìm sâu tới 12%. Cùng với đà lao dốc của thị trường chứng khoán, giá dầu thô tại châu Á cũng mất hơn 5%...
* Tương lai nào cho nước Anh và EU?
Như vậy, cuộc khủng hoảng người tỵ nạn, mối lo ngại về an ninh, khủng bố và sự chán nản với những cải cách chậm chạp để xử lý khủng hoảng kinh tế đã khiến đa số người dân Anh hoàn toàn thất vọng, lựa chọn ra khỏi EU. Tuy vậy, sự kiện chấn động này chắc chắn sẽ kéo theo hàng loạt rắc rối. Trước hết sẽ là việc Anh sẽ phải đệ trình lên Hội đồng châu Âu “đề nghị xin rút khỏi EU”, hay việc Anh sẽ phải xúc tiến các cuộc đàm phán riêng với ít nhất 50 nước đang có thỏa thuận thương mại với EU.
Về kinh tế, Anh sẽ mất đi một thị trường ổn định 500 triệu dân ở các nước EU, thiệt hại 6% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2020. Ngoài ra, ngành ngân hàng, vốn đóng góp tới 8% tổng sản lượng kinh tế Anh, cũng sẽ bị ảnh hưởng. Các chuyên gia cũng dự báo, đồng bảng Anh cũng sẽ rớt giá 14-15% chỉ trong vòng một năm. Không chỉ vậy, Brexit còn có thể khiến xã hội Anh trở nên bất ổn. Hơn 2,2 triệu người Anh đang sinh sống và làm việc lại các nước khác trong EU, có thể lâm vào cảnh thất nghiệp, đồng thời bị cắt đứt mọi quyền lợi tiếp cận ưu đãi trong xã hội. Còn với Liên minh châu Âu, lựa chọn “Có” của cử tri Anh cũng đồng nghĩa với “lỗ hổng” lớn trong ngân sách chung hay sự thay đổi trong cán cân quyền lực của giới lãnh đạo EU. Đặc biệt, châu Âu sẽ bị chia rẽ và có thể dẫn tới một làn sóng domino phản đối EU. Các giá trị then chốt của châu  từ đó cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Như thế, hàng núi thách thức đang đặt ra với nước Anh và bất kỳ vị lãnh đạo mới nào có thể đảm nhận vị trí của Thủ tướng David Cameron. Đó là sự giằng xé trong lòng nước Anh, với một nửa vẫn muốn là một phần của EU còn nửa kia thì không. Đi kèm là hàng loạt vấn đề như chính trị, kinh tế, xã hội cần giải quyết. Một “canh bạc chính trị” thất bại nặng nề của ông Cameron đã không chỉ đưa nước Anh vào một giai đoạn khó khăn chồng chất, mà còn đang khiến cả châu Âu rối ren.